Από τις συγκλονιστικότερες περιπέτειες της εποχής του σκεπτόμενου ανθρώπου είναι η περιπέτεια των εννοιών. Η έννοια της ισότητας των ανθρώπων είναι από τις πιο συζητημένες και συζητήσιμες.
Η ιστορία των ανθρώπινων κοινωνιών είναι γεμάτη αδικία και εκμετάλλευση που επιβάλλονται μέσω μικρών και μεγάλων μηχανισμών και ποικίλων μέσων. Η μαρξιστική οικονομική ανάλυση και ο ιστορικός υλισμός θέτουν στο επίκεντρο αυτής της διαδικασίας την πάλη των τάξεων. Η ανάλυση αυτή φαίνεται να ερμηνεύει επαρκώς τα φαινόμενα της δουλοκτητικής, της φεουδαρχικής και της καπιταλιστικής κοινωνίας στο αρχικό της στάδιο. Τα ζητήματα προκύπτουν από τη στιγμή που η θεωρία του Μαρξ επεκτείνεται στο μέλλον και γίνεται οδηγός για πολιτική πράξη.
Στην κομμουνιστική θεωρία και πρακτική η ποιότητα των ανθρώπων καθορίζεται απολύτως από το περιβάλλον, πρωτίστως το κοινωνικό. Οι φεουδάρχες έχουν περιουσία και γενική μόρφωση, όχι για να εργασθούν αλλά για να σταθούν αξιοπρεπώς στην τάξη τους, οι αστοί αποκτούν μόρφωση κυρίως για να διευθύνουν τις επιχειρήσεις τους ενώ οι προλετάριοι που παράγουν τον πλούτο αποκλείονται από τη γνώση και τη μόρφωση, αφενός γιατί δεν την χρειάζονται για την εργασία που εκτελούν και αφετέρου γιατί η γνώση είναι "επικίνδυνη" και μπορεί να οδηγήσει σε εξέγερση.
Όσο η ταξική διαίρεση είναι αυστηρή και βασικά κληρονομική, το παράδειγμα του Μαρξ φαίνεται ισχυρό, πειστικό και επαναστατικό. Η πολιτική θεωρία του Πλάτωνα που κατανέμει τα καθήκοντα των πολιτών βάσει των ποιοτικών χαρακτηριστικών τους θεωρείται ιδεαλιστική και ουτοπική. Ο Μαρξ μας λέει ότι δεν διαφέρουν οι άνθρωποι, διαφέρουν οι τάξεις.
Σύμφωνα λοιπόν με τον Μαρξ, το πρώτο βήμα είναι να πάρει η εργατική τάξη την εξουσία και στη συνέχεια να καταργήσει τις τάξεις εφόσον δεν θα υπάρχει πια κατοχή των παραγωγικών μέσων. Οι τάξεις και όχι οι άνθρωποι είναι τα υποκείμενα της ιστορίας. Η ανθρώπινη υποκειμενικότητα είναι σε δεύτερη μοίρα και δεν έχει αποφασιστική σημασία στο ρου της ιστορίας.
Όμως... Όμως η ιστορία άλλα έδειξε. Και μας έστειλε "για σέρβις και για χαμόμηλο", όσους πεισματικά επιμείναμε στο μαρξιστικό παράδειγμα. Στα κομμουνιστικά καθεστώτα, η νέα εργατική τάξη που στα λόγια είναι "ταμπού" δεν έδειξε να αποκτά νέα συνείδηση. Οι λιγότερο φιλόδοξοι εργάτες που ήταν οι περισσότεροι δούλευαν για να επιβιώσουν και να καταναλώσουν στο μέτρο του δυνατού αδιαφορώντας για συμμετοχές σε λήψη αποφάσεων και ενεργό πολιτική παρέμβαση. Κάποιοι άλλοι προσπάθησαν σαν μεσαία στελέχη να επωφεληθούν των προνομίων και των έμμεσων απολαβών της κομματικής γραφειοκρατίας η οποία εγκαθιδρύθηκε και μέσω της αδιαφορίας της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης. Τέλος, οι φιλόδοξοι έγιναν αρχηγοί και δοξάστηκαν περισσότερο από τους αυτοκράτορες, ανατρέποντας στην πράξη τα περί εργατικής τάξης "υποκειμένου της ιστορίας". Όταν τελείωσε η αυτοκρατορική τους θητεία, τι έμεινε; Έμεινε το έργο τους, έμειναν υποδομές, έμεινε έστω κάποια κληρονομιά;
Τι έμεινε στη Σοβιετική Ένωση μετά τον Στάλιν; Τι έμεινε στην Κίνα μετά τον Μάο; Τι θα μείνει στην Κούβα μετά τον Κάστρο; Τι έμεινε στη Ρουμανία μετά τον Τσαουσέσκου; Τι έμεινε στο Βιετνάμ μετά τον Χο Τσι Μινχ; Έμεινε πουθενά η νέα εργατική τάξη και ο νέος σοσιαλιστικός άνθρωπος;
Βέβαια ο Κουφοντίνας θα επιμείνει ότι δεν δόθηκαν πραγματικές ευκαιρίες στην εργατική τάξη η οποία παρέμεινε στο παρασκήνιο με την γραφειοκρατία στο προσκήνιο. Αλλά όπως νομίζω ότι εξήγησα, η γραφειοκρατία ξεπήδησε μέσα από την ίδια την εργατική τάξη. Εδώ λοιπόν υπεισέρχονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ανθρώπων, κάποιοι εκ των οποίων τρέφουν ιδιαίτερες προσωπικές φιλοδοξίες, κάποιοι είναι παθητικοί και αδιάφοροι, πολλοί είναι ιδιοτελείς, λίγοι είναι ανιδιοτελείς.
Ο Κουφοντίνας δεν χρειάζεται να πάει μακριά. Στο βιβλίο του αναφέρει ότι ήμουνα υπέρ της αυτονομίας. Έτσι είναι : Στην ΠΑΜΚ Γκύζη ήμασταν υπέρ της αυτονομίας, υπέρ των συλλογικών αποφάσεων, υπέρ της συλλογικής δουλειάς, χωρίς ιεραρχίες και μέλη πρώτης και δεύτερης ταχύτητας. Στην πράξη όμως; Στην πράξη κάποιοι συμμετείχαν σποραδικά, κάποιοι δεν ήθελαν να σκεφτούν, κάποιοι δε μπορούσαν, κάποιοι αδιαφορούσαν και το αποτέλεσμα ποιο ήταν; Μέσα σε αυτό το πλαίσιο που θέλαμε με όλη την καρδιά μας να είναι άμεσα δημοκρατικό, οι πολλοί με τη στάση τους εκχωρούσαν τα δικαιώματά τους στους λίγους και αντικειμενικά την πολιτική και την πορεία της οργάνωσης την καθόριζαν ο Κουφοντίνας, ο Λαγωνικάκος, ο Σκιάνης, ο Χρυσοβέργης και μερικοί ακόμη.
Αλλά μήπως στην επαναστατική 17Ν τι γινόταν; Ποιος έκανε αρχηγούς τον Γιωτόπουλο και τον Κουφοντίνα τη στιγμή που στα κείμενα της οργάνωσης υπερτονιζόταν η ανάγκη της πολιτικής αυτονομίας και της συλλογικότητας; Η ίδια η αδυναμία των άλλων μελών να επεξεργαστούν θέσεις, να παράξουν πολιτική. Όταν λοιπόν και στη μικρότερη ομάδα είναι πρακτικά αδύνατη η ισοτιμία, πώς είναι δυνατόν να λειτουργήσουν ισότιμα τα μέλη μιας τάξης ή μιας κοινωνίας; Η "ουτοπική" πλατωνική διαίρεση με τους άριστους να προορίζονται για "φύλακες" της Πολιτείας εμφανίζεται πολύ πιο ρεαλιστική από την ανύπαρκτη ισότητα που αποτελεί το άλλοθι για την επικράτηση μιας μέτριας και ανήθικης γραφειοκρατίας.
Δυστυχώς ή ευτυχώς, ισότητα δεν υπάρχει. Ο κάθε άνθρωπος είναι ένα ξεχωριστό, μικρό ή μεγάλο, θαύμα. Δε μπορούν όλοι να ηγούνται, μπορούν όμως όλοι να υπάρχουν, να ζουν αξιοπρεπώς, να συμβάλλουν, να βοηθούν, να έχουν τις ευκαιρίες τους για ότι καλύτερο, ανάλογα και με τις δικές τους διαθέσεις. Αυτό είναι το ζητούμενο σε μια σύγχρονη ανθρώπινη κοινωνία.
Η ιστορία των ανθρώπινων κοινωνιών είναι γεμάτη αδικία και εκμετάλλευση που επιβάλλονται μέσω μικρών και μεγάλων μηχανισμών και ποικίλων μέσων. Η μαρξιστική οικονομική ανάλυση και ο ιστορικός υλισμός θέτουν στο επίκεντρο αυτής της διαδικασίας την πάλη των τάξεων. Η ανάλυση αυτή φαίνεται να ερμηνεύει επαρκώς τα φαινόμενα της δουλοκτητικής, της φεουδαρχικής και της καπιταλιστικής κοινωνίας στο αρχικό της στάδιο. Τα ζητήματα προκύπτουν από τη στιγμή που η θεωρία του Μαρξ επεκτείνεται στο μέλλον και γίνεται οδηγός για πολιτική πράξη.
Στην κομμουνιστική θεωρία και πρακτική η ποιότητα των ανθρώπων καθορίζεται απολύτως από το περιβάλλον, πρωτίστως το κοινωνικό. Οι φεουδάρχες έχουν περιουσία και γενική μόρφωση, όχι για να εργασθούν αλλά για να σταθούν αξιοπρεπώς στην τάξη τους, οι αστοί αποκτούν μόρφωση κυρίως για να διευθύνουν τις επιχειρήσεις τους ενώ οι προλετάριοι που παράγουν τον πλούτο αποκλείονται από τη γνώση και τη μόρφωση, αφενός γιατί δεν την χρειάζονται για την εργασία που εκτελούν και αφετέρου γιατί η γνώση είναι "επικίνδυνη" και μπορεί να οδηγήσει σε εξέγερση.
Όσο η ταξική διαίρεση είναι αυστηρή και βασικά κληρονομική, το παράδειγμα του Μαρξ φαίνεται ισχυρό, πειστικό και επαναστατικό. Η πολιτική θεωρία του Πλάτωνα που κατανέμει τα καθήκοντα των πολιτών βάσει των ποιοτικών χαρακτηριστικών τους θεωρείται ιδεαλιστική και ουτοπική. Ο Μαρξ μας λέει ότι δεν διαφέρουν οι άνθρωποι, διαφέρουν οι τάξεις.
Σύμφωνα λοιπόν με τον Μαρξ, το πρώτο βήμα είναι να πάρει η εργατική τάξη την εξουσία και στη συνέχεια να καταργήσει τις τάξεις εφόσον δεν θα υπάρχει πια κατοχή των παραγωγικών μέσων. Οι τάξεις και όχι οι άνθρωποι είναι τα υποκείμενα της ιστορίας. Η ανθρώπινη υποκειμενικότητα είναι σε δεύτερη μοίρα και δεν έχει αποφασιστική σημασία στο ρου της ιστορίας.
Όμως... Όμως η ιστορία άλλα έδειξε. Και μας έστειλε "για σέρβις και για χαμόμηλο", όσους πεισματικά επιμείναμε στο μαρξιστικό παράδειγμα. Στα κομμουνιστικά καθεστώτα, η νέα εργατική τάξη που στα λόγια είναι "ταμπού" δεν έδειξε να αποκτά νέα συνείδηση. Οι λιγότερο φιλόδοξοι εργάτες που ήταν οι περισσότεροι δούλευαν για να επιβιώσουν και να καταναλώσουν στο μέτρο του δυνατού αδιαφορώντας για συμμετοχές σε λήψη αποφάσεων και ενεργό πολιτική παρέμβαση. Κάποιοι άλλοι προσπάθησαν σαν μεσαία στελέχη να επωφεληθούν των προνομίων και των έμμεσων απολαβών της κομματικής γραφειοκρατίας η οποία εγκαθιδρύθηκε και μέσω της αδιαφορίας της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης. Τέλος, οι φιλόδοξοι έγιναν αρχηγοί και δοξάστηκαν περισσότερο από τους αυτοκράτορες, ανατρέποντας στην πράξη τα περί εργατικής τάξης "υποκειμένου της ιστορίας". Όταν τελείωσε η αυτοκρατορική τους θητεία, τι έμεινε; Έμεινε το έργο τους, έμειναν υποδομές, έμεινε έστω κάποια κληρονομιά;
Τι έμεινε στη Σοβιετική Ένωση μετά τον Στάλιν; Τι έμεινε στην Κίνα μετά τον Μάο; Τι θα μείνει στην Κούβα μετά τον Κάστρο; Τι έμεινε στη Ρουμανία μετά τον Τσαουσέσκου; Τι έμεινε στο Βιετνάμ μετά τον Χο Τσι Μινχ; Έμεινε πουθενά η νέα εργατική τάξη και ο νέος σοσιαλιστικός άνθρωπος;
Βέβαια ο Κουφοντίνας θα επιμείνει ότι δεν δόθηκαν πραγματικές ευκαιρίες στην εργατική τάξη η οποία παρέμεινε στο παρασκήνιο με την γραφειοκρατία στο προσκήνιο. Αλλά όπως νομίζω ότι εξήγησα, η γραφειοκρατία ξεπήδησε μέσα από την ίδια την εργατική τάξη. Εδώ λοιπόν υπεισέρχονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ανθρώπων, κάποιοι εκ των οποίων τρέφουν ιδιαίτερες προσωπικές φιλοδοξίες, κάποιοι είναι παθητικοί και αδιάφοροι, πολλοί είναι ιδιοτελείς, λίγοι είναι ανιδιοτελείς.
Ο Κουφοντίνας δεν χρειάζεται να πάει μακριά. Στο βιβλίο του αναφέρει ότι ήμουνα υπέρ της αυτονομίας. Έτσι είναι : Στην ΠΑΜΚ Γκύζη ήμασταν υπέρ της αυτονομίας, υπέρ των συλλογικών αποφάσεων, υπέρ της συλλογικής δουλειάς, χωρίς ιεραρχίες και μέλη πρώτης και δεύτερης ταχύτητας. Στην πράξη όμως; Στην πράξη κάποιοι συμμετείχαν σποραδικά, κάποιοι δεν ήθελαν να σκεφτούν, κάποιοι δε μπορούσαν, κάποιοι αδιαφορούσαν και το αποτέλεσμα ποιο ήταν; Μέσα σε αυτό το πλαίσιο που θέλαμε με όλη την καρδιά μας να είναι άμεσα δημοκρατικό, οι πολλοί με τη στάση τους εκχωρούσαν τα δικαιώματά τους στους λίγους και αντικειμενικά την πολιτική και την πορεία της οργάνωσης την καθόριζαν ο Κουφοντίνας, ο Λαγωνικάκος, ο Σκιάνης, ο Χρυσοβέργης και μερικοί ακόμη.
Αλλά μήπως στην επαναστατική 17Ν τι γινόταν; Ποιος έκανε αρχηγούς τον Γιωτόπουλο και τον Κουφοντίνα τη στιγμή που στα κείμενα της οργάνωσης υπερτονιζόταν η ανάγκη της πολιτικής αυτονομίας και της συλλογικότητας; Η ίδια η αδυναμία των άλλων μελών να επεξεργαστούν θέσεις, να παράξουν πολιτική. Όταν λοιπόν και στη μικρότερη ομάδα είναι πρακτικά αδύνατη η ισοτιμία, πώς είναι δυνατόν να λειτουργήσουν ισότιμα τα μέλη μιας τάξης ή μιας κοινωνίας; Η "ουτοπική" πλατωνική διαίρεση με τους άριστους να προορίζονται για "φύλακες" της Πολιτείας εμφανίζεται πολύ πιο ρεαλιστική από την ανύπαρκτη ισότητα που αποτελεί το άλλοθι για την επικράτηση μιας μέτριας και ανήθικης γραφειοκρατίας.
Δυστυχώς ή ευτυχώς, ισότητα δεν υπάρχει. Ο κάθε άνθρωπος είναι ένα ξεχωριστό, μικρό ή μεγάλο, θαύμα. Δε μπορούν όλοι να ηγούνται, μπορούν όμως όλοι να υπάρχουν, να ζουν αξιοπρεπώς, να συμβάλλουν, να βοηθούν, να έχουν τις ευκαιρίες τους για ότι καλύτερο, ανάλογα και με τις δικές τους διαθέσεις. Αυτό είναι το ζητούμενο σε μια σύγχρονη ανθρώπινη κοινωνία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου