ΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Ο Πλάτων θεωρούσε ότι η ψυχή είναι τριμερής και αποτελείται από το Επιθυμητικό, το Θυμοειδές (Συναίσθημα) και το Λογιστικό (Λογική), τόνιζε δε ότι το Λογιστικό οφείλει να άρχει. Η Αρχή του Λογιστικού εξασφαλίζει την ενότητα της ψυχής.

Ο ιρλανδός φιλόλογος Eric Dodds, στο κλασικό βιβλίο του “The Greeks and the Irrational” (Οι Έλληνες και το Παράλογο),  υποστηρίζει ότι ο ελληνικός ορθολογισμός που αναπτύχθηκε τον 4^Ο αιώνα π.Χ. υποχώρησε στη συνέχεια λόγω της ουσιαστικής κατάργησης της Πόλης – Κράτους, της εξαφάνισης της συνείδησης Πολίτη και της αποκλειστικής επικράτησης σχέσεων οικογενειακού τύπου. Έτσι, στους Ελληνιστικούς Χρόνους αναπτύσσεται μια άλλου είδους αλληλεγγύη που δεν είναι η Πολιτική αλλά η Θρησκευτική. Η Λογική εξοβελίζεται και κυριαρχεί το Συναίσθημα και η Θρησκευτική Πίστη που δεν αφήνει χώρο στην Ελευθερία.

Η Λογική απεχθάνεται τις αντιφάσεις, το Συναίσθημα τις αγκαλιάζει. Όταν, για παράδειγμα, ένας λαός απειλείται από λιμό, η Λογική προσπαθεί να βρει  ρεαλιστικές λύσεις. Αντίθετα, το Συναίσθημα προσβλέπει στο μάννα εξ ουρανού, κάνει την επιθυμία παράλογη πραγματικότητα θρησκευτικού τύπου.

Ελευθερία σημαίνει ότι ο άνθρωπος παίρνει τις αποφάσεις του μόνος του και ως εκ τούτου έχει την απόλυτη ευθύνη. Η Ευθύνη είναι πράγμα μοναχικό και φοβιστικό (Έριχ Φρομ – Ο φόβος για την Ελευθερία).

Η Λογική αγαπάει την Ευθύνη διότι δεν βασίζεται σε έξωθεν παρεμβάσεις, δεν περιμένει την βοήθεια του Θεού. Προσοχή, μπορεί να μην την αρνείται, να την θεωρεί καλοδεχούμενη αλλά δεν βασίζεται σε αυτή. Ο άνθρωπος έχει την ευθύνη και όχι ο Θεός. Εφόσον λοιπόν η Λογική αγαπάει την Ευθύνη, αγαπάει και την Ελευθερία.

Το Συναίσθημα όταν είναι μόνο του, όταν δεν υποτάσσεται στη Λογική, φοβάται την Ελευθερία και αρνείται την Ευθύνη. Στις κρίσιμες καταστάσεις και στις δυσκολίες, η οργή στρέφεται κατά πάντων εκτός εαυτού και εμπιστοσύνη δίνεται σε όποιον υποσχεθεί οτιδήποτε αρεστό, ανεξάρτητα από αντιφάσεις. Όταν ο υποσχόμενος αδυνατεί, φυσιολογικά, να πραγματοποιήσει τις υποσχέσεις, απλά αποτελεί τον καινούργιο στόχο της οργής και έπεται συνέχεια με άλλον υποσχόμενο. Ο συναισθηματικός άνθρωπος, χωρίς λογική, χρειάζεται την πίστη.

Ο ελληνικός ορθολογισμός σκίρτησε και πριν την Πτώση του Βυζαντίου αλλά δεν πρόφτασε να βλαστήσει στο πάτριον έδαφος. Επιχείρησε πάλι προς το τέλος της Τουρκοκρατίας και μετά την Παλιγγενεσία αλλά δεν επικράτησε.

Σήμερα, σε περίοδο καθολικής κρίσης, σε ένα σταυροδρόμι μεταξύ Λογικής, Ελευθερίας και Ευθύνης από τη μια μεριά και υποταγής σε ένα ζοφερό Ασυνείδητο από την άλλη, ο ελληνικός ορθολογισμός καλείται εσπευσμένα να υψώσει το ανάστημά του. Αν δεν το κατορθώσει μάλλον θα έχει απολέσει την τελευταία του ευκαιρία και θα έχει αφήσει την Πατρίδα στο έλεος των δαιμόνων της.